۱۹
شهریور ۱۴۰۲
منهول چیست؟ مطمئناً تا کنون برایتان پیش آمده که همینطور در حال قدم زدن در خیابان باشید و دریچههای فلزی یا پلاستیکی مختلفی را مشاهده کنید. این دریچهها مربوط به منهول یا چاهک دسترسی هستند. سالهاست که اجرای پروژههای عمرانی و شهرسازی بدون این مکانها امکانپذیر نیست. اگر منهول یا آدمرو وجود نداشته باشد، یا به درستی نصب نشود، انسانها در زندگی روزمرۀ خود با مشکلات زیادی مواجه میشوند. برای آشنایی بیشتر با منهول، طریقه نصب، انواع و کاربردهای آن، این مقاله را از دست ندهید.
منهول یک اتصال است که چند خط لوله را به هم متصل میکند و برای دسترسی آسان افراد به لوله ساخته میشود. به همین دلیل است که به این جزء خطوط لوله، «آدمرو» یا «گودال دسترسی» نیز گفته میشود.
منهول یا چاهک، مهمترین جزء خط فاضلاب است. زیرا به طور کامل نیاز به فرآیند حفاری را از بین میبرد و به عنوان اتاق بازرسی یا واحد کنترل نیز استفاده میشود.
این مکانها چند شبکه و مسیر مختلف لوله را به هم متصل کرده و سپس از یک مسیر (معمولاً عمودی) به سطح زمین راه دارند.
حتی اگر با صنایع لوله آشنایی نداشته باشید، تا کنون حدس زدهاید که هدف اصلی از ساخت منهول بازسازی شبکۀ فاضلاب، بازرسی سیستم زهکشی، تمیز کردن گرفتگی خطوط و تعمیر و نگهداری لولههاست. ساخت آدمرو یک گام اولیه برای ورود به خطوط زیرزمینی فاضلاب و کشف مشکل در آن است.
-برای آشنایی با انواع فلنج که جهت متصل نمودن لوله های پلی اتیلنی کاربرد دارد این مقاله را از دست ندهید.
گودالهای دسترسی در سرتاسر خط فاضلاب و در فواصل منظم تا انتهای خط اصلی فاضلاب یا نقطۀ زهکشی قرار میگیرند. به طور کلی گودال اصلی منهول شامل یک محفظۀ دایرهای عمودی با اندازهها و عمقهای مختلف است که برای رسیدن به نقطۀ بازرسی استفاده میشود.
معمولاً ساخت منهولها در نقطهای انجام میشود که جهت خط فاضلاب یا شیب آن تغییر میکند. در جادهسازی، این گودالها در اغلب موارد در فاصلۀ ۰٫۵ متری از خط حاشیۀ جاده نصب میشوند.
همانطور که در ادامه خواهیم دید، درپوشهای گودالِ اصلیِ منهول در اندازه، جنس و شکلهای مختلف مانند مستطیل، دایره و مربع موجود است. لازم به ذکر است که اگر عمق محفظۀ اصلی منهول بیش از ۲٫۵ متر باشد، باید داخل آن نردبان معمولی نصب شود و اگر عمقی کمتر از ۱ متر داشته باشد، باید از نردبان پلهای استفاده شود.
در گذشته چاهکها اکثراً به شکل بتنی و آجری بودند؛ اما امروزه اغلب از منهولهای پلیاتیلنی استفاده میشود.
برای متصل نمودن قطعات پلی اتیلنی میتوان از فلنج به صورت پیچ یا جوشکاری استفاده نمود. جهت خرید فلنج با کارشناسان آبانگاه صنعت باران تماس حاصل فرمائید.
بله؛ آدمروها فقط در جادهها یا مناطق شهری نصب نمیشوند. در ساختمانهای چند طبقۀ مسکونی یا تجاری هم منهولهای پلیمری استفاده میشوند که در اغلب موارد کاربرد فاضلابی دارند.
اما با این حال برای انتقال کابلهای مخابراتی و ساخت تاسیسات زیرزمینی هم به کار میروند. یعنی به غیر از منهول فاضلاب، منهول مخابراتی نیز عرضه میشود و به فروش میرسد.
درست مانند چاهکهای شهری و جادهای، در ساختمانها نیز چند خط لوله با استفاده از این مکانها به هم متصل و تراز میشوند.
بیشتر بخوانید: تفاوت لوله درزدار و بدون درز چیست؟
اگرچه منهولها فقط مخصوص آب و فاضلاب نیستند؛ اما اکثراً در این حوزه به کار میروند. منهول فاضلاب به دلیل اهمیت، کاربردها و قابلیتهای خاصی که دارد، محبوبتر است و در مرکز توجه قرار دارد.
به محفظهای که خطوط آب و فاضلاب را به هم وصل میکند منهول فاضلاب گفته میشود. این مکانها به اپراتورها و تکنسینهای متخصص در حوزۀ آب و فاضلاب اجازه میدهد که به منظور تعمیر، سرویس و نگهداری تجهیزات، دسترسی لازم را داشته باشند.
چاهک فاضلاب مهمترین قسمت سیستم جمعآوری فاضلاب است. به همین دلیل با نظمی مشخص و در فواصلی مناسب در خطوط فاضلاب ساخته میشود تا همواره از بهرهبرداری و نگهداری موثر سیستم اطمینان حاصل شود.
بدون وجود منهول فاضلاب، شستشو و حذف مواد مزاحمی که در خطوط جمع شدهاند امکانپذیر نیست. منهول فاضلاب معمولاً با یک درپوش مشبک که همان دریچۀ منهول است، تهویه میشود تا هرگونه گاز سمی و مضر از سیستم تخلیه گردد.
سازمان استاندارد ایران، مشخصات استاندارد منهولهای پلیاتیلن را با کد Isiri 14148 منتشر کرده است. عنوان این استاندارد «پلاستیکها؛ سامانههای لولهگذاری برای منهول پیشساخته پلیاتیلن شبکههای جمعآوری و انتقال فاضلاب و زهکش ثقلی مدفون در خاک (UPVC , PP, PPMD و پلی اتیلن PE)» است و ویژگیهای موردانتظار آدمروها و اتاقکهای بازدید را در مکانهای جادهای و هرگونه تاسیسات زیرزمینی یادآور میشود.
از جمله استانداردهای بینالمللی ساخت آدمرو میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
منهولهای فلزی و بتنی بیشتر با روشهای شکلدهی پیشساخته مانند ریختهگری یا تکنیکهای شکلدهی با استفاده از قالب ساخته میشوند. از آنجایی که استفاده از این نوع آدمروها تقریباً منسوخ شده، در ادامه به طور مختصر به روشهای ساخت منهول پلیاتیلن (یا به طور کلی قالبگیری پلاستیک) اشاره میکنیم.
در این روش که یکی از متداولترین تکنیکهای ساخت قطعات پلاستیکی است، پلاستیک مذاب به یک حفرۀ قالب تزریق شده و بعد از انجماد، قالب برداشته میشود. این فرایند که ممکن است آن را با نام «ریختهگری پلاستیک» هم شنیده باشید، کاربرد زیادی تولید انبوه محصولات پلاستیکی دارد. لازم به ذکر است برای ایجاد حرکت سیالات در این روش، حتماً باید از نیرو استفاده کرد.
این تکنیک برای تولید اشیاء پلاستیکی توخالی (مانند منهول) در تعداد بالا به کار میرود. قالبگیری بادی در مقایسه با قالبگیری اکستروژنی برای تولید قطعات دقیقتر که نیاز به کیفیت بالای بصری و ابعادی دارند استفاده میشود. قطعات از جنس پلیاتیلنهای LDPE و LLDPE و HDPE، پلی پروپیلن (PP)، پلیاتیلن ترفتالات (PET) و پلی وینیل کلرید (PVC) با این روش قابل تولید هستند.
قالبگیری چرخشی نیز برای تولید قطعات توخالی محبوبیت زیادی دارد. در این روش قالبها حول یک یا دو محور میچرخند. در حین اینکه قالبها به آهستگی در حال چرخشاند، پلاستیکی که درون قالب قرار دارد به دیوارهها چسبیده و روی سطح قالب یک لایه به وجود میآورد. با چرخش قالب سرمایش نیز اتفاق افتاده و با اسپری شدن آب، پلاستیک به یک قطعه توخالی سخت تبدیل میگردد. استفاده از این روش و قالبگیری تزریقی برای تولید منهول پلیاتلین فاضلاب در ایران رواج دارد.
این روش برای تولید منهولهای کوچکتر و دقیقتر مناسب است. در اینجا ابتدا مواد پلاستیکی پیشگرم میشوند و بعد داخل حفره قالب قرار داده میشوند. سپس سیلندرهای قالب با اعمال فشار عمودی بسته شده و مواد موجود در قالب مجبور میشوند با همۀ سطوح قالب در تماس باشند. در نهایت قطعات ساخته شده خنک میشوند تا قابل استفاده شوند. این تکنیک برای قالبریزی قطعات کامپوزیتی محبوب است و در مقایسه با روش تزریقی خط جوش کمتری در آن مشاهده میشود.
در این فرایند صنعتی یک ورق پلاستیکی گرمانرم با استفاده از گرما و فشار شکلی جدید به خود میگیرد. جالب است بدانید این تکنیک از نظر تاریخی یکی از اولین روشهای استفاده شده در صنایع پلاستیک است که با شکلدهی «ورق سلولز» نیترات در دهۀ ۱۸۰۰ میلادی شروع شد.
برای تولید منهول لازم است یک سری نکات مورد توجه قرار گیرد. چراکه شدیداً کاربرد این تجهیزات را تحت تاثیر قرار میدهند و اگر رعایت نشوند، ممکن است مشکلات زیادی به بار آورد. در ادامه به بعضی الزامات مهم در تولید منهول (آدمرو) اشاره میکنیم.
منهول یا آدمرو را میتوان از سه لحاظ دستهبندی کرد که در ادامه به این موارد اشاره میکنیم تا شما مخاطبین آبانگاه صنعت باران با این محصولات آشنایی کامل پیدا کنید.
اولین شیوۀ طبقهبندی منهولها از نظر جنس و مواد تشکیل دهنده است. بدیهی است که هرکدام از این موارد کاربردهای مخصوص به خود را دارند.
آدمروهای آجری از جمله قدیمیترین و سادهترین انواع این تجهیزات هستند که سابقۀ استفاده از آن به بیشتر از هزاران سال قبل برمیگردد. در قسمتهای مختلفی از سیستم فاضلاب که نیاز به اتصال و دسترسی باشد، با بکارگیری آجر یک محفظۀ کوچک ساخته شده و روی آن با یک درپوش پوشانده میشود. این منهولها در عصر حاضر کاملا منسوخ شدهاند. چراکه اگرچه قیمت کمی دارند اما در برابر زلزله، فشار، ضربه و نشت آب مقاومت کمی از خود نشان میدهند.
این نوع آدمرو ها در مقایسه با انواع آجری مزیتهای بیشتری داشته و در مقابل فشار، ضربه و زلزله استحکام بیشتری دارند. اما از طرفی هزینه ساختشان گران تمام میشود و فرایند تولید آنها نیز طولانیتر است.
وزن بالا، مشکلات حملونقل و امکان نشت آب و فاضلاب از دیگر معایب منهولهای بتنی است. به یاد داشته باشید که منهولهای بتنی را با سپتیک تانکهای بتنی اشتباه نگیرید. چراکه سپتیک تانکها، اغلب به منظور تصفیه مقدماتی فاضلاب به کار میروند.
این نوع منهولها که در باور عموم از جنس لوله نشکن بوده و به همین دلیل محبوبترین جنس هستند، بیشترین کاربرد را در حوزۀ آب و فاضلاب دارند. تعداد مزایای آدمروی پلیاتیلن بسیار زیاد است اما به طور کلی میتوان به حملونقل ساده، استحکام عالی، وزن پایین، انعطافپذیری عالی، طول عمر بالا، نصب و اجرای راحت و… اشاره کرد.
این محصولات معمولاً در کاربردهایی استفاده میشوند که در آن نفوذ، خروج یا خوردگی توسط سولفید هیدروژن (از گاز فاضلاب) یک نگرانی محسوب شود. در این منهولها، کل محفظه علاوه بر پوشش بیرونی از مواد مرکب یا کامپوزیتی ساخته شده است. سرریزها، سازههای غربالگری آب طوفان، آسیاب فاضلاب، سازههای جاذب انرژی برای از بین بردن تلاطم یا سرعت جریان نامطلوب در صنایع حساس از این جنس ساخته میشوند.
در این حالت، مواد تشکیلدهنده منهول را طوری در هم ادغام میکنند که ساختار از نظر فیزیکی و مکانیکی یکپارچه رفتار کند و هیچ درز یا مهر و مومی در کار نباشد. آدمروهای فایبرگلاس به آسانی قابل جابجاییاند و وزنشان یک دهم انواع بتنی است. سازگاری با محیط زیست و دوام بالا از علل محبوبیت منهول کامپوزیتی است.
منهول GRP از ترکیب چسب رزین، پلیاستر و ماسه تولید میشود؛ برای همین ممکن است آببندی کامل در آن وجود نداشته باشد و مقاومت کافی در برابر فشار مشاهده نشود. در انواع GRP پلهها با پیچ و مهره به بدنه منهول وصل میشوند که این مورد نیز به نوبۀ خود احتمال شکستگی را افزایش میدهد. همۀ این دلایل، به همراه سنگینی و بالا بودن هزینۀ حمل و نقل، استفاده از منهول GRP را محدود کرده است.
محفظههای آدمرو از نظر قطر به دو دستۀ قطر کم و قطر زیاد تقسیم میشود.
در این حالت به علت کم بودن قطر لولهها دبی جریان کم بوده اما تعداد لولههای وارده به منهول زیاد است. استفاده از قطرهای کم در صنایع برق و مخابرات متداولتر است.
از این منهولها به دلیل قطر بالا در خطوط اصلی شبکه فاضلاب و خطوط انتقال آب استفاده میشود. به دلائل زیر در خطوط اصلی و خطوط انتقال بدیهی است که در این حالت دبی جریان بالا بوده و تعداد لولههای وارده بسیار کم و محدود است.
منهولها از نظر عمیق نیز در انواع مختلفی ساخته میشود که هریک از عمقها میتوانند کاربردها و قابلیتهای خاص خود را داشته باشند. آدمروها از نظر عمق به سه دستۀ زیر تقسیم میشوند.
این نوع گودال دسترسی حدود ۵ فوت (۱۵۰ سانتیمتر) عمق داشته و غالباً در شبکۀ فاضلاب یا زهکشی استفاده میشود. وجود درپوش سخت برای منهول با عمق معمولی الزامی است و شکل محفظه نیز میتواند به ۳ حالت مربع، مستطیل و دایرهای باشد.
این نوع گودال دسترسی حدود ۲ تا ۳ فوت (۹۰-۷۵ سانتیمتر) عمق دارد و معمولاً در ابتدای راه مجرای فاضلاب یا زهکشی و در مناطقی که در معرض ترافیک سنگین نباشد به کار میرود. این محفظهها که با نام اتاقهای بازرسی هم خرید و فروش میشوند، با یک درپوش سبک هم میتوانند به کار خود ادامه دهند. برای کارهای تعمیرات و نگهداری عادی پیشنهاد میشود از منهول کمعمق استفاده کنید.
منهولی که عمق بالای ۱۵۰ سانتیمتر داشته و در ساخت آن، درپوش ضخیم به کار رفته باشد، منهول با عمق زیاد نامیده میشود. همانطور که انتظار میرود، در این محفظهها استفاده از نردبان برای دسترسی به تجهیزات و خطوط لوله الزامی است.
از دیگر انواع منهولهای فاضلابی، منهول دراپ است که در مناطق پرشیب برای هدایت خطوط فاضلاب مورد استفاده قرار میگیرد. این نوع منهول ساختاری پلکانی ایجاد کرده و از شدت و تندی شیبها میکاهد. ماکسیمم ارتفاع مجاز برای کار گذاشتن این منهولها ۳ متر است و این در حالی است که منهولهای دراپ معمولا در مناطقی با ارتفاع بیشتر از ۶۰ سانتی متر کار گذاشته میشوند. با استفاده از منهولهای ریزشی میتوان به هدایت قطرهای جریانهای فاضلاب در خطوط و لولهها کمک شایانی کرد.
اگر تا اینجای مقاله را خوانده باشید، مطمئنا به کاربردها و اهداف اصلی استفاده از منهول پی بردهاید. به طور کلی از مهمترین مزایا و کاربردهای منهول میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
به طور کلی برای طراحی، تولید و همچنین نصب منهول به میزان و جهت فشارهای وارده از جمله بارهای شعاعی و محوری و همچنین بارهای ترافیکی توجه میشود.
در برخی موارد پس از محاسبات و مشاهدات، نتیجه میشود که لوله پلیاتیلن به تنهایی قابلیت تحمل بارهای سنگین را ندارد. از این رو ترکیبی از منهولهای پلیاتیلنی و بتنی ساخته میشود.
اگر برای پر کردن اطراف منهولهای پلی اتیلنی قصد استفاده از بتن را داشته باشیم، لازم است گودبرداری را بیش از حد باز نکنیم و حدود ۱۵ سانتیمتر در اطراف منهول را با بتن بدون نیاز به میلگرد پر کنیم. در این صورت، این دیواره بتنی در کنار دیوارۀ پلیاتیلنی میتوانند بارهای وارده مخصوصاً نیروهای ترافیکی را تحمل کنند.
در صورت استفاده از منهول پلیاتیلن، نصب و استفاده از آن بسیار ساده است. اما حتماً باید دقت داشت که آدمرو در مکان مناسبی نصب شود. غالباً منهول فاضلابی در سیستم جمعآوری فاضلاب و در طول مسیر فاضلابروهای طولانی نصب میگردد. خط فاضلابرو که بین دو منهول متوالی و در یک مسیر قرار میگیرد، بهتر است با شیب یکنواخت لولهگذاری شود.
لازم به ذکر است که هرچه قطر لولۀ فاضلابرو بزرگتر باشد، فاصلۀ میان دو منهول به احتمال زیاد بیشتر خواهد بود. البته فاصله میان دو منهول فاضلاب به تجهیزات تمیزکاری فاضلابرو هم بستگی دارد.
در فاضلابروهایی که کوچک هستند، بهتر است فاصله میان دو منهول حداقل ۳۰ سانتیمتر و حداکثر ۵۰ سانتیمتر باشد. در مورد شبکه فاضلابرو با قطر بالا شرکت آب و فاضلاب ایران هشدار داده است که فاصله بین منهولها باید ۱۰۰ سانتیمتر باشد.برای انتقال گاز در کنار لوله های فاضلاب استفاده از لوله پلی اتیلن گازی بعلت مقاومت بالا در مقابل خوردگی و مواد شیمیایی توصیه میشود.
به طور کلی برای طراحی و بهرهبرداری بهینه از تاسیسات فاضلاب، لازم است در محلهای زیر منهول نصب شود:
همانطور که منهولها از انواع مختلفی تولید میشوند، دریچهها یا درپوشهای آن هم ممکن است انواع مختلفی داشته باشند. درپوشهای قدیمیتر آدمرو از جنس چدن، بتن و یا ترکیبی از آنها ساخته میشدند. زیرا این مواد دوام طولانیمدتتری داشتند و وزن بالای آنها باعث میشد کارآیی بهتری داشته باشند. اما در عصر حاضر مواد مختلفی مانند پلاستیک، کامپوزیت و فایبرگلاس هم برای تولید درپوش منهول به کار میروند. در ادامه به مهمترین انواع درپوش منهول اشاره خواهیم کرد:
درپوش منهول از نوع پدن داکتیل از آهن شکلپذیر ساخته شده است. این نوع درپوش به دلیل استحکام، انعطافپذیری، دوام و قیمت مناسب محبوبیت بیشتری دارد.
همانطور که از نام این درپوش پیداست، به صورت فرورفته ساخته شده و برای گذاشتن بلوک سنگفرش، سیمان یا به طور کلی لایهای از کف برای زیبایی ظاهری مناسب است. این نوع درپوشها برای آپارتمان، کارگاهها، بیمارستانها و باغچهها مناسب هستند.
درپوش منهول Solid Top از مواد سبکتر ساخته شده و به گونهای طراحی میشود که به طور برجسته روی زمین قابل مشاهده باشد.
امروزه در ساخت درپوش منهولهای فاضلابی از ترکیب متریال مختلف با مقاومت بالا استفاده میشود.
درپوش منهول پلی اتیلن یا پلاستیکی دارای مقاومت بالایی در برابر ضربات و فشارهای فیزیکی است. از این دربها برای پوشش منهولهای احداث شده در مسیرهای ماشینرو استفاده میشود. اگرچه جنس این درپوشها از پلاستیک است، اما مقاومت کافی برای تحمل وزن خودرو را دارد و دچار ترک خودگی و شکستگی نخواهد شد.
منهول فاضلاب پلی اتیلن از انواع منهولهایی است که درست مانند لوله پلیاتیلن، در پروژههای راه و شهرسازی از آن استفادۀ زیادی میشود. اینجا کاربرد اصلی آن برای دسترسی بهتر به لولهها و اتصالات فاضلاب استفاده میشود. همانطور که گفته شد، منهول پلیاتیلن نسبت به سایر منهولهای موجود در بازار دارای مزایای بیشتری است.
منهول فاضلاب ساختمانی از جنس پلیاتیلن درست مانند هندهول از این جنس، با وجود ابعاد کوچکتر، دارای کارایی مشابه با منهولهای فاضلابی دیگر هستند و خطوط فاضلاب مختلف را در یک مجرا هدایت میکنند. از دیگر مزایای این منهولها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
قیمت منهول با توجه به جنس، تعداد ورودی و خروجی، وجود نردبان دسترسی، میزان فشار و وجود بار ترافیکی، قطر و ارتفاع منهول و… تعیین میشود. منهولهای فاضلابی پلی اتیلن و پیش ساخته دارای قیمتهای متنوع بوده و در بازههای مختلفی از قیمتهای تعییت شده به فروش میرسند. برای اطلاع از قیمت روز منهول پلیاتیلن و خرید لوله مانیسمان میتوانید با کارشناسان شرکت آبانگاه صنعت باران، طراح و تولیدکننده سیستمهای شبکۀ آب و فاضلاب تماس بگیرید.
در این مقاله سعی کردیم راهنمای جامعی برای آشنایی با منهول، انواع و کاربردهای آن ارائه دهیم. دیدیم که منهول یا چاهک دسترسی در شبکۀ لوله فاضلاب نقش بسیار مهمی دارد. خریداران عزیز لازم است قبل از خرید و سفارش آدمرو به مطالب مطرح شده در این مقاله از جمله کاربردها، استانداردها و انواع منهول دقت کافی را داشته باشند.
دیدگاه شما